Intrigerend, dat er mensen zijn die zo afgelegen willen wonen dat ze 8 maanden per jaar (!) onbereikbaar zijn, doordat de wegen metershoog zijn dichtgesneeuwd. In het IJslandse dorp Mjóifjördur (‘Mjéufjurder’) is dat het geval, en de Vlaamse documentairemaker Tom Waes ging er een kijkje nemen. In de winter.
Het dorp ligt achter een aantal heuvels waar je via een bergpas kunt komen, maar de weg ernaartoe wordt in de winter niet onderhouden, zoals bij de meeste wegen in winters IJsland het geval is. Het is simpelweg ondoenlijk. Het winterseizoen duurt op het eiland langer dan bij ons in Nederland. In de late herfst valt daar de eerste sneeuw, en dat duurt tot diep in onze lente.
‘Woon je graag in IJsland,’ vraagt Tom zijn gids Alfred.
‘I love it,’ zegt die stralend.
‘Echt waar? Wat maakt het zo fijn?’
‘Ik hou veel meer van de winter dan van de zomer. Ik kan niet tegen de hitte. Zelfs 15 graden vind ik te warm.’
‘Noem jij 15 graden hitte?’
‘Ja, dat vind ik al warm.’
15 graden is een zomerse, IJslandse temperatuur. Als je mazzel hebt.
Overigens denkt niet elke IJslander er zo over, weet ik. Er zijn er genoeg die de winter ontvluchten, naar landen dichter bij de evenaar, waar meer zonlicht en meer warmte is te vinden in die tijd van het jaar. Al is het maar voor een vakantie.
Vuurtorenvrouwen
11 mensen wonen er in Mjóifjördur, waaronder een moeder met haar 31-jarige dochter. Moeder en dochter bedienen de honderdjarige vuurtoren en om de 3 uur rapporteren ze gegevens van het weerstation op hun terrein aan ‘Reykjavík’. De dochter studeerde in de hoofdstad maar vertrok daarna uit vrije wil weer naar de vuurtoren. Ze mist het als ze er niet is. Hoe ze dan een partner gaat vinden? Dat interesseert haar niet. Wil ze geen partner? Een gezin? Nee hoor. Liever ‘solitude and freedom.’
‘Word je hier niet eenzaam,’ vraagt Tom aan de vuurtorenmoeder.
Die reageert oprecht verbaasd. ‘Eenzaam? Nee.’
‘Maar mis je dan geen mensen?’
‘Als ik mensen mis pak ik de telefoon. Ik kan altijd bellen. Ik ben een ster in bellen. Dat is heel leuk.’
‘Ben je nooit bang dat je hier niet kunt blijven? In het dorp vinden sommigen het moeilijk om er te overleven, om er te blijven.’
‘We staan er niet zo vaak bij stil. We weten dat het kan gebeuren. Wat komt, dat komt, geen probleem.’
Mjóifjördur bestaat uit 9 huizen. Eerst woonden er nog 20 mensen, maar een gezin besloot na lang wikken en wegen alsnog te vertrekken naar ander gebied en zo dunde de bevolking drastisch uit. Het schooltje heeft daardoor nu nog maar één leerlinge, die les krijgt van haar eigen moeder. Fusi, de burgemeester, is ook havenmeester, politieagent en directeur van het postkantoor. Wie het dorp in de zomer wil bezoeken kan er een chalet huren bij Jóhanna, de vrouw van Fusi.
Haringvangst
Begin 1900 woonden er nog 370 mensen, de meesten werkten in de fabriek voor haringvangst. Haringvangst zorgde eeuwenlang voor inkomsten. Maar dat is nu onmogelijk gemaakt door de quota. Om quota te kopen moet je een lening zien te krijgen bij de bank en dat lukt niet want er is geen bank die een huis als onderpand accepteert. De huizen zijn er niks waard. ‘We kunnen hier niet meer het leven leiden dat we willen. Als we op zee zouden konden gaan vissen zou alles makkelijker zijn. Als we vis konden verkopen. Ja, dat is een recht dat ze ons hebben afgepakt.’
‘Waarom blijven ze er dan?’ zegt Tom.
De burgemeester: ‘Waarom blijven jullie maar filmen en reizen jullie daarvoor de hele wereld rond? Hetzelfde geldt voor ons. We zijn gewoon hier en gaan door met ons leven.’
Fusi is geboren in het huis waarin hij nu woont, op zolder. ‘En ik zal sterven in de kelder.’
Ook de kleindochter van Fusi ging het dorp uit om te studeren in Reykjavík maar kwam daarna weer terug om de schapenboerderij van haar grootouders over te nemen.
Een reportage van Tom Waes over hoe het echt is om in afzondering en in een piepkleine gemeenschap te leven.
Uitgezonden op 1 februari 2019 door VPRO. Nog te zien via NPO Start Plus (voor abonnementhouders).
(bovenstaande foto is geen beeld uit de documentaire. Wel een beeld uit IJsland)
