Het lezen van poëzie vraagt meer dan andere tekstsoorten mijn volledige aandacht en aanwezigheid. Dat heeft te maken met de aard van een gedicht: het is compact, er wordt veel gezegd in weinig woorden, en de woorden zijn zo gekozen dat ze beelden oproepen, een hele wereld soms. Ik wil daar wel bij aanwezig blijven, maar makkelijk is dat niet per se. Al die opgeroepen associaties en gedachten verleiden om weg te drijven.
Ontfocussen
Er is dus aandacht en aanwezigheid nodig. Maar ook afstand tot het geschrevene. Misschien is ‘ontfocussen’ daar een goed woord voor: niet proberen te begrijpen wat er letterlijk staat maar voelen wat er tussen de woorden en regels staat geschreven; in de witte ademruimtes. Om het gehele gedicht te ervaren lees je niet alleen de tekst, je laat ook de ruimte waarin het gedicht is gedrukt op je inwerken.
Ik merk dat het juist deze benodigdheden voor het lezen van poëzie zijn – aandacht, aanwezigheid, ontfocussen – waardoor poëzie zo geschikt is om in het moment te blijven, om te verstillen.
Poetry of Presence
Hoewel alle poëzie zich er natuurlijk voor leent, verstillen, is er een categorie gedichten waarin de aanwezigheid in het hier en nu zelf het onderwerp is. Je zou het contemplatieve poëzie kunnen noemen. In de kersverse bundel Poetry of Presence. An Anthologie of Mindfulness Poems zijn ruim 150 van zulke gedichten verzameld. Stuk voor stuk teksten die verleiden om hier te zijn, in plaats van af te dwalen. Geschreven door 128 klassieke en hedendaagse dichters. Denk aan Hafiz, Rainer Maria Rilke, Pablo Neruda, Alice Walker, Raymond Carver, Wislawa Szymborska, Rumi, Kahlil Gibran, Seamus Heaney en Margaret Atwood.
Dichten vraagt eenzelfde aanwezigheid
Om poëzie te kunnen schrijven is dezelfde aandacht en aanwezigheid nodig, merken de samenstellers op: ‘It’s the nature of their craft to bear witness to the here and now. To compose a poem, after all, they must stop whatever else they’re doing and give it their utter attention. As Galway Kinnell once said, “[P}oetry is somebody standing up, so to speak, and saying, with as little concealment as possible, what it is for him or her to be on earth at this moment.”
De natuur als setting
Veel gedichten in de bundel hebben de natuur als onderwerp. Niet alleen hebben samenstellers Cole-Dai en Wilson zelf een grote behoefte aan buiten zijn, de natuur helpt je als geen ander om in het moment te blijven. Niet verwonderlijk dus dat veel dichters zich door haar hebben laten inspireren.
‘Natural spaces sharpen our senses, help us tune in, make us more aware of being alive. As a result, we almost always relax, and decompress. We open, like sky. We slow down, like ground. We breathe freer. We talk less. All of this happens, well, naturally, without our having to try. As we transition from our doubts and worries, our gotta-dos and wanna-dos, into greater awareness, we feel more respect and gratitude for the natural world, more humility about our place in it, and more reverence for all life.’
Hoe lees je zo’n bundel? Bij voorkeur niet schrokkend of in één adem uit, als je dat al zou kunnen. Om gebruik te maken van de aard van de bundel, te verstillen, neem je de tijd. In de introductie geven Cole-Dai en Wilson advies hoe dat aan te pakken.
Leesadvies
Kies een gedicht (mijn suggestie: open het boek intuïtief op een willekeurige pagina en lees dat gedicht).
Maak het jezelf gemakkelijk. Kies een moment en plaats waar je niet afgeleid wordt.
Adem een paar keer diep in en uit. Wees volledig aanwezig.
Lees nu de tekst, in stilte of hardop. Merk daarbij op wanneer je gedachten afdwalen. Als dat gebeurt kom je weer rustig terug naar dit moment.
Heb je de laatste regel gelezen, zit dan een poosje in stilte. Analyseer het gedicht niet, en geef er ook geen oordeel over. Neem de tijd. Laat het resoneren, naklinken zoals het geluid van een gong.
Stel jezelf geen vragen als ‘is dit een mooi gedicht? Is het mooier of minder mooi dan dat andere?’ Blijf in plaats daarvan ontvankelijk: ‘Just open yourself wide, like cloudless sky. Be the white space around the poem. The more welcoming you are of mindfulness poetry, and the more profoundly you engage with it, the more you’ll be able to meet the world with a spirit of invitation, just as the poetry meets you.’
Poetry of Presence is een bundel om je leven lang met je mee te dragen en telkens opnieuw te lezen. Heel geschikt om uit voor te lezen tijdens yoga- en meditatiesessies, vieringen en herdenkingen. En om vaak cadeau te geven!
Zazen on Ching-t’ing Mountain
The birds have vanished down the sky.
Now the last cloud drains away.
We sit together, the mountain and me,
until only the mountain remains.
– Li Po
Poetry of Presence. An Anthology of Mindfulness Poems
Phyllis Cole-Dai & Ruby R. Wilson, samenstellers.
Grayson Books, oktober 2017.
