Ik heb altijd gedacht dat mijn voorkeur voor ruimtes met veel daglicht is ontstaan door conditionering in mijn vroege en latere jeugd, zoals dat met meer voorkeuren gaat. Het doorzonhuis waarin ik opgroeide en de klaslokalen met ramen tot aan het plafond moesten die voorliefde wel veroorzaakt hebben. Maar een tijd geleden las ik Licht. De invloed op lichaam en geest, een boek van fysisch geograaf Gemma Venhuizen.
Het belang van daglicht in werkruimtes
‘Lichtprofessor’ Alexander Rosemann is een van de experts die Venhuizen aan het woord laat en hij legt uit dat we van nature een voorkeur hebben voor daglicht, ook al zijn we binnen. Het is een conclusie die getrokken kan worden uit vele onderzoeken die gedaan zijn naar factoren die het welzijn en de productiviteit van werknemers op hun werklocaties beïnvloeden. Een van die factoren is daglicht. ‘Uit tal van onderzoeken blijkt dat natuurlijk licht op onze werkplek ons gelukkiger, gezonder, en gemotiveerder maakt,’ zegt Rosemann. ‘En daardoor ook productiever. We voelen ons zelfs veiliger als we uitzicht op de buitenwereld hebben. Dat is een oerinstinct: we hebben behoefte aan overzicht, we willen eventuele vijanden al van verre kunnen zien aankomen.’
Rosemann spreekt specifiek over werkplekken want daar zijn die onderzoeken op gericht geweest, maar de bevindingen gelden vast ook voor alle andere ruimtes waarin we verblijven, of dat nu voor werk, studie of vrije tijd is: je huis, de sportschool, yogastudio, collegezaal en al die andere locaties waar je komt. En waar je kinderen zijn.
Voorkeur voor natuur
De consequentie van dit oerinstinct gaat nog veel verder dan een gevoel van veiligheid, blijkt uit onderzoek van fysioloog Robert Ulrich van decennia geleden. Ziekenhuispatiënten bleken namelijk sneller te herstellen na een operatie wanneer hun kamer uitkeek op natuur, in plaats van op een blinde muur.
Onze voorkeur voor natuur is nog concreter te omschrijven, want we voelen ons van nature beter op ons gemak in een specifiek soort landschap. Die voorkeur blijkt los te staan van de cultuur en het gebied waarin we opgroeien, vertelt Mark van Vugt, professor in de Evolutionaire Biologie in zijn boek Mismatch: ‘Onderzoekers lieten verschillende mensen uit verschillende culturen foto’s zien van verschillende landschappen (stedelijk versus landelijk versus woestijngebied versus berglandschap versus glooiende groene weiden) en alle culturen bleken een sterke voorkeur voor dat laatste te hebben.’
Genoeg te eten
Het is waarschijnlijk dat we bij zulke landschappen direct concluderen dat daar eten te vinden is, en dat je je er goed kunt verbergen en tegelijkertijd potentiële vijanden makkelijk kunt zien aankomen, legt hij uit. Mijn voorkeur voor daglicht en ramen heeft dus wortels die nog veel dieper liggen dan de conditionering uit mijn jeugd. ‘Wat wij heden ten dage als mooi en esthetisch ervaren is een ingebakken voorkeur die ons honderden duizenden jaren lang heeft gevormd en in leven gehouden.’
Meer daglicht, beter slapen
Als er daglicht aanwezig is op de plek waar je veel tijd doorbrengt, dan levert dat als bonus een betere nachtrust op, bleek uit onderzoek van Amerikanen. Ze onderzochten alweer werkplekken. ‘Kantoormedewerkers die binnen 7 meter van een raam werkten, sliepen gemiddeld 46 minuten langer dan collega’s die verder van de ramen af zaten’, schrijft Venhuizen. Ze haalt in haar boek ook nog een Amerikaans onderzoek uit 2002 aan: werknemers in raamloze kantoren besteden beduidend meer tijd aan het praten met anderen en brengen minder tijd door achter hun computer dan werknemers in kantoren met ramen. Of dat ongunstig of juist gunstig is, laten we hier maar even in het midden.
Wat te doen als je in een donker huis woont?
Heel mooi al die onderzoeken, maar wat te doen als je op dit moment in een donker huis woont, of veel vertoeft een op locatie waar lamplicht nodig is? Wat als je uitkijkt op glooiende daken of op de gevels van huizen aan de overkant, in plaats van die vruchtbare groene weide? Dan is dat de gegeven situatie en daar is niet altijd onmiddellijk iets aan te veranderen. Dat hoeft ook niet, je geluk hangt er niet van af. Maar je doet het lichaam wel een groot plezier door een plek bij het raam te zoeken, of iets vaker naar buiten te gaan.
Meer weten over de invloed van licht?
In Licht. De invloed op lichaam en geest schrijft fysisch geograaf en wetenschapsjournalist Gemma Venhuizen over een heel scala aspecten van licht, gerelateerd aan het menselijk bestaan. Het is geen droge verzameling van wetenschappelijke feiten geworden, maar een boek dat leest als een documentaire. Venhuizen neemt je mee naar haar bezoekjes aan psychologen, biologen, dermatologen, slaaponderzoekers, ingenieurs en ervaringsdeskundigen, op zoek naar antwoorden op haar vragen. Wat is licht precies? Welke invloed heeft licht op onze slaap, onze stemming, onze zintuigen, ons brein? Is er een verschil tussen natuurlijk en kunstmatig licht? En hoe kunnen we licht optimaal gebruiken: in huis, op straat en op het werk?
Licht | 2016 | uitgeverij Atlas Contact
Bronnen:
Licht. De invloed op lichaam en geest. Gemma Venhuizen, Uitgeverij Atlas Contact, 2016.
Mismatch. Hoe we dagelijks worden misleid door ons oeroude brein. Mark van Vugt en Ronald Giphart. Uitgeverij Podium, 2016
Over het Amerikaanse onderzoek naar slaapkwaliteit is geschreven in ‘Impact of Windows and Daylight Exposure on Overall Health and Sleep Quality of Office Workers: A Case-Control Pilot Study’, M. Boubekri et al. In: Journal of Clinical Sleep Medicine, 2014.
Het onderzoek van Robert Ulrich dateert uit 1981 en werd genoemd in Mismatch.
